VIII przykazanie

Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu

Pismo święte

Wj 20, 16 – Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek.

Mt 5, 33-37 – Słyszeliście również, że powiedziano przodkom: Nie będziesz fałszywie przysięgał, lecz dotrzymasz Panu swej przysięgi. A Ja wam powiadam: Wcale nie przysięgajcie, ani na niebo, bo jest tronem Bożym; ani na ziemię, bo jest podnóżkiem stóp Jego; ani na Jerozolimę, bo jest miastem wielkiego Króla. Ani na swoją głowę nie przysięgaj, bo nie możesz nawet jednego włosa uczynić białym albo czarnym. Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi.

– zabrania

fałszowania prawdy w relacjach z drugim człowiekiem;

– nakazuje

mówić prawdę, a grzechy przeciw prawdzie są poważną niewiernością Bogu i podważają podstawy Przymierza.

I. Żyć w prawdzie

Pismo święte

2 Sm 7,28 – Bóg jest źródłem wszelkiej prawdy.

Ps 119, 142 – Jego prawo jest prawdą.

Mt 5,37 – “Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie”.

Jezus poucza swoich uczniów o bezwarunkowym umiłowaniu prawdy: z “racji godności swojej wszyscy ludzie, ponieważ są osobami… nagleni są własną swą naturą, a także obowiązani moralnie do szukania prawdy, przede wszystkim w dziedzinie religii. Obowiązani są też trwać przy poznanej prawdzie i całe swoje życie układać według wymagań prawdy” (Sobór Watykański II, Dignitatis humanae, 2).

Ludzie muszą mieć zaufanie do siebie, muszą mówić i żyć w prawdzie w małżeństwie, rodzinie, w pracy,  itd. Społeczeństwo nie może dobrze funkcjonować bez prawdy, która buduje zaufanie do drugiego człowieka. Jezus został ukrzyżowany z powodu prawdy: JA JESTEM, które dla Żydów określało Boga! Sanhedryn o tym wiedział i dlatego oskarżył Jezusa o kłamstwo: Zbluźnił, a za to była kara śmierci, bo człowiek nie mógł być Bogiem. To Bóg podał swoje imię Mojżeszowi przy krzaku gorejącym na półwyspie Synaj, aby dał odpowiedź  na pytanie, jaki Bóg posyła ciebie do nas – bo Egipcjanie mieli wielu bogów. Być chrześcijaninem to “żyć w prawdzie” iść za Jezusem: “Jeżeli mówimy, że mamy z Nim współuczestnictwo, a chodzimy w ciemności, kłamiemy i nie postępujemy zgodnie z prawdą” (1 J 1, 6).

II. “Dać świadectwo prawdzie”

Jezus dał świadectwo prawdzie przed Piłatem: “przyszedł na świat, aby dać świadectwo prawdzie” (J 18, 37). W historii chrześcijanie oddawali życie za Jezusa. I powinniśmy, jak św. Paweł, przyznawać się do Chrystusa, aby zachować “czyste sumienie wobec Boga i wobec ludzi” (Dz 24,16). Jezus potrzebuje naszego świadectwa, aby On przyznał się do nas przed Ojcem. Bądźmy świadkami Jego Ewangelii słowem i czynem.

Męczeństwo chrześcijanina jest najwspanialszym świadectwem prawdy naszej wiary w Jezusa, który umarł i zmartwychwstał za nas i dla nas. Jest wyrazem naszej najwspanialszej miłości do Niego: “Pozwólcie mi stać się pożywieniem dla dzikich zwierząt, dzięki którym dojdę do Boga” – jak mówił św. Ignacy z Antiochii. Kościół ma wspaniałe przykłady męczenników, dających świadectwo swej wiary napisane krwawymi literami: Nie chcę rozkoszy tego świata i królestwa doczesnego. Wolę umrzeć (by połączyć się) z Chrystusem, niż królować aż po krańce ziemi. Tego szukam, który za nas umarł. Tego pragnę, który dla nas zmartwychwstał. Bliskie jest moje narodzenie (św. Ignacy z Antiochii).

Błogosławię Cię, że uznałeś mnie godnym tego dnia i tej godziny, gdy zaliczony do Twoich męczenników, otrzymuję udział w kielichu Twego Chrystusa… Ty jesteś Bogiem prawdziwym i nie znającym kłamstwa.  Amen (św. Polikarp).

III. Wykroczenia przeciw prawdzie

Wyznawcy Chrystusa “przyoblekli człowieka nowego, stworzonego według Boga, w sprawiedliwości i prawdziwej świętości” (Ef 4, 24). “Odrzuciwszy kłamstwo” (Ef 4, 25), mają “odrzucić… wszelkie zło, wszelki podstęp i udawanie, zazdrość i jakiekolwiek złe mowy” (1 P 2,1).

• Fałszywe świadectwo i krzywoprzysięstwo

To są słowa sprzeczne z prawdą, za które w sądzie można zostać ukaranym karą więzienia, lub z ich powodu niewinnie być skazanym nawet na długie lata pozbawienia wolności. W Chicago Polak został fałszywie oskarżony o gwałt, a „pokrzywdzona” po 17 latach odwołała swoje oskarżenie. W 2019 roku w Australii kard. Pell został skazany za molestowanie w „zakrystii” katedry i przesiedział w więzieniu aż Sąd Najwyższy stanu Victoria dotarł do prawdy i uniewinnił go. A zatem wcześniej w sądzie składali fałszywe „przysięgi”, ale czy oni ponieśli zasłużoną karę?

• Poszanowanie dobrego imienia osób zabrania  niesprawiedliwego czynu lub słowa, które mogłyby wyrządzić im krzywdę i za to powinna być sprawiedliwa kara.

• Niesprawiedliwy proces i wyrok sądu, kiedy milcząco uznaje bez dostatecznej podstawy przestępstwo;

• Obmowy, to bez obiektywnie ważnej przyczyny ujawnianie wady i błędy drugiego człowieka osobom, które o tym nie wiedzą;
• Oszczerstwa, to wypowiedzi sprzeczne z prawdą, szkodzące dobremu imieniu innych i dające okazje do fałszywych sądów.

Każdy człowiek posiada prawo do czci, do dobrego imienia i do szacunku, a obmowa i oszczerstwo są przeciwko cnocie sprawiedliwości i miłości, i choć mogą być karane, to jednak zadane rany fizyczne i psychiczne pozostaną na długie lata – nieraz nie do uleczenia.

• Komplementy, pochlebstwa lub służalczość pomagają ludziom  trwać w błędzie, złośliwości i w przewrotności postępowania. Pochlebstwo może być poważnym przewinieniem, jeżeli jest przyczyną wad lub grzechów ciężkich. Są fałszywą pomocą, złą przysługą lub fałszywą oznaką przyjaźni. Pochlebstwo to grzech powszedni, bo kłamstwo ma „krótkie nogi”, nie jest dobrodziejstwem dla bliźniego, a może stać się gorzkim i bolesnym kłamstwem.
• Próżność i samochwalstwo to grzech przeciw prawdzie, a ironia nieprzychylnie ośmiesza postępowanie.
• Kłamstwo narusza związek człowieka i jego słowa z Panem: “Wy macie diabła za ojca… prawdy w nim nie ma. Kiedy mówi kłamstwo, od siebie mówi, bo jest kłamcą i ojcem kłamstwa” (J 8, 44);
• Ciężar kłamstwa zniekształca okoliczności i intencje autora. Jest grzechem powszednim, ale jeśli poważnie rani człowieka to narusza cnotę sprawiedliwości i miłości stając się grzechem ciężkim, bo wykracza przeciwko cnocie prawdomówności, a to niszczy relacje między ludźmi w społeczeństwie.
• Obowiązek naprawienia krzywd jest obowiązkiem sumienia za wyrządzone szkody moralne i materialne ludziom i społeczeństwu.

IV. Poszanowanie prawdy

• Prawo ujawniania prawdy, więc powinno uwzględniać ewangeliczne zasady miłości braterskiej i poszanowania (czy i komu). Nikt nie ma obowiązku ujawniania prawdy osobie do tego nieuprawnionej.
• Tajemnica sakramentu pojednania: “jest nienaruszalna i nie wolno spowiednikowi słowami lub w jakikolwiek inny sposób i dla jakiejkolwiek przyczyny w czymkolwiek zdradzić penitenta”.
• Tajemnice zawodowe, np. polityków, wojskowych, lekarzy, prawników, lub zwierzenia przekazane w tajemnicy powinny być zachowane, z wyjątkiem, gdy zachowanie jej przyniosłoby bardzo poważne szkody, których można by uniknąć jedynie przez ujawnienie prawdy. Szkodliwe informacje przynoszące szkodę drugiemu człowiekowi, nawet jeśli nie zostały powierzone w tajemnicy, nie mogą być ujawniane bez poważnej i proporcjonalnej przyczyny.
• Należy zachować dyskrecję w ujawnianiu informacji z prywatnego życia ludzi. Każdy powinien zachować sprawiedliwą dyskrecję wobec prywatnego życia ludzi medialnych, o ile nie są przestępstwami. Każdy ma prawo do tajemnicy prywatnego życia. Nie można robić „linczu” medialnego przed wyrokiem sądowym. Jest zbyt wielka ingerencja środków masowego przekazu w prywatne życie osób polityków lub innych publicznych osób. To powinno być potępione, o ile narusza ich intymność i wolność. Wolność słowa powinna być odpowiedzialna – nawet – sądowo.

V. Posługiwanie się środkami społecznego przekazu

Masowe środki społecznego przekazu powinny służyć dobru wspólnemu, a nie niszczyć go. Informacja powinna być oparta na – sprawdzonej – prawdzie, zanim będzie opublikowana. Wyrok sądowy za kłamstwo nie przywróci życia niewinnym ludziom medialnie skazanym jeszcze przed wyrokiem uniewinniającym. Rozszerzanie fałszywych informacji powinno być mocno karane. Informacja powinna być zawsze prawdziwa i pełna, sprawiedliwa i godziwa, zachowująca zasady moralne oraz słuszne prawa i godność ludzi przy zbieraniu wiadomości i przy ogłaszaniu ich.

“Jest rzeczą konieczną, by wszyscy członkowie społeczeństwa wypełniali i w tej dziedzinie (środków społecznego przekazu) swoje obowiązki sprawiedliwości i miłości. Dlatego też niech również przy użyciu tych środków dążą do kształtowania i szerzenia zdrowej opinii publicznej” (Sobór Watykański II, dekret Inter mirifica, 8).

Środki medialne powinni z umiarem i prawdą formować prawe sumienia odbiorców oraz nie ulegać niegodziwym naciskom, ale publikować prawdę i służyć dobru wspólnemu. Ludzie mediów powinni mieć uformowane sumienia oparte na prawdzie i miłości, a nigdy na fałszu i złośliwości oraz nienawiści i oszczerstwach.

“Szczególne zobowiązania ciążą na władzy świeckiej z racji… dobra wspólnego. Władza ta winna we właściwym sobie zakresie bronić i ochraniać prawdziwą i słuszne wolność informacji” (Sobór Watykański II, dekret  Inter mirifica, 12).

Władze państwowe powinny czuwać, aby media nie spowodowały poważne niebezpieczeństwo „dla dobrych obyczajów oraz postępu społeczeństwa” i karać za naruszenie praw każdego do dobrego imienia i do tajemnicy życia prywatnego. Media nie mogą manipulować oskarżeniami i procesami, aby niszczyć wolność jednostek lub grup społecznych. Państwa nie mogą umacniać swojej dyktatury przy pomocy przekazów medialnych.

VI. Prawda, piękno i sztuka sakralna

• Prawda jest piękna i służy człowiekowi do miłości Boga i ludzi; łączy ona radość ducha z pięknem moralnym przy poznawaniu otaczającego świata i człowieka jako daru Stwórcy. Człowiek obdarzony rozumem wyraża w sposób właściwy swoją miłość do Niego i do drugiego człowieka. Odkrywa on otaczający świat jako wspaniały dar, który został stworzony dla niego, aby poznawał go i nad nim panował: „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; (Rdz 1, 27-28). 
• Mądrość to tchnienie mocy Bożej i przeczysty wpływ chwały Wszechmogącego, które jest odblaskiem wieczystej światłości, zwierciadłem bez skazy działania Boga, obrazem Jego dobroci. Jest ona piękniejsza niż słońce i wszelki gwiazdozbiór (por. Mdr 7,25-26).
• Piękno, wyraża człowiek „stworzony na obraz Boży” przez piękno swoich dzieł artystycznych. Sztuka jako dar od Boga, jest sposobem wyrażania siebie przez człowieka; nie ma ona sama w sobie celu absolutnego, choć czerpie natchnienie z prawdy i umiłowania stworzeń; celem jest ostateczne zbawienie człowieka, którego Bóg stworzył z miłości i do miłości wiecznej ze Stwórcą.
• Sztuka sakralna jest prawdziwa i piękna ukazująca uwielbienie piękna i adorację transcendentnej tajemnicy niewidzialnego Boga, najwyższej Prawdy i Miłości, objawionej w Chrystusie, „który jest odblaskiem Jego chwały i odbiciem Jego istoty” (Hbr 1,3). To duchowe piękno ukazuje się także w Najświętszej Maryi Dziewicy, Matce Boga, w Aniołach i Świętych. Prawdziwa sztuka sakralna pomaga człowiekowi adorować, modlić się i miłować Boga Stwórcę i Zbawiciela, Świętego i Uświęcającego (por. KKK 2502), który jest najwyższym Pięknem, Prawdą i Miłością, objawioną w Chrystusie. Biskupi powinni więc popierać dawną i nową sztukę sakralną i usuwać wszystko, co nie jest zgodne z prawdą wiary i z autentycznym pięknem sztuki sakralnej (por. KKK 2503).

W skrócie z KKK

• 2504 “Nie będziesz mówił przeciw bliźniemu twemu kłamstwa jako świadek” (Wj 20, 16). Uczniowie Chrystusa “przyoblekli człowieka nowego, stworzonego według Boga, w sprawiedliwości i prawdziwej świętości” (Ef 4, 24).
• 2505 Prawda lub prawdomówność jest cnotą, która polega na tym, by się okazywać prawdziwym w swoich czynach i mówić to, co prawdziwe w swoich słowach, wystrzegając się dwulicowości, udawania i obłudy.
• 2506 Chrześcijanin nie powinien “wstydzić się… świadectwa Pana” (2 Tm 1, 8) w czynie i w słowie. Męczeństwo jest najwyższym świadectwem złożonym prawdzie wiary.
• 2507 Poszanowanie dobrego imienia i czci osób zabrania czynów i słów obmowy lub oszczerstwa.
• 2508 Kłamstwo polega na mówieniu nieprawdy z intencją oszukania bliźniego,
• 2509 Wykroczenie przeciw prawdzie domaga się wynagrodzenia krzywd.
• 2510 “Złota zasada” pomaga rozpoznać w konkretnych sytuacjach, czy należy ujawnić prawdę temu, kto jej żąda, czy jej nie ujawniać.
• 2511 “Tajemnica sakramentalna [spowiedzi] jest nienaruszalna”. Tajemnice zawodowe powinny być strzeżone. Informacje przynoszące szkodę drugiemu człowiekowi nie powinny być ujawniane.
• 2512 Społeczeństwo ma prawo do informacji opartej na prawdzie, wolności i sprawiedliwości. Należy kierować się umiarem i dyscypliną w korzystaniu ze środków społecznego przekazu.
• 2513 Sztuki piękne, a zwłaszcza sztuka sakralna, “z natury swej dążą… do wyrażenia w jakiś sposób w dziełach ludzkich nieskończonego piękna Boga. Są one tym bardziej poświęcone Bogu i pomnażaniu Jego czci i chwały, im bardziej wyłącznie zmierzają tylko do tego, aby… dusze ludzkie… zwracać ku Bogu” (Sobór Watykański II, konst. Sacrosanctum Concilium, 122).