V przykazanie

Nie zabijaj

Pismo Święte

Wj 20, 13 – Nie będziesz zabijał.

Mt 5, 21-26 – Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj!; a kto by się dopuścił zabójstwa, podlega sądowi. A Ja wam powiadam: Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi. A kto by rzekł swemu bratu: Raka, podlega Wysokiej Radzie. A kto by mu rzekł: “Bezbożniku”, podlega karze piekła ognistego. Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przez ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim! Potem przyjdź i dar swój ofiaruj! Pogódź się ze swoim przeciwnikiem szybko, dopóki jesteś z nim w drodze, by cię przeciwnik nie podał sędziemu, a sędzia dozorcy, i aby nie wtrącono cię do więzienia. Zaprawdę, powiadam ci: nie wyjdziesz stamtąd, aż zwrócisz ostatni grosz.

Życie ludzkie jest święte (por. KKK 2258): 

• Bóg je stworzył,
• Bóg jest Panem życia od początku do końca –  nikt inny.

I. Poszanowanie życia ludzkiego

Pismo święte

Rdz 4,10-11 – “Cóżeś uczynił? Krew brata twego głośno woła ku Mnie… Bądź więc teraz przeklęty na tej roli, która rozwarła swą paszczę, aby wchłonąć krew brata twego, przelaną przez ciebie”.

Rdz 9,5-6 – Upomnę się o waszą krew przez wzgląd na wasze życie… [Jeśli] kto przeleje krew ludzką, przez ludzi ma być przelana krew jego, bo człowiek został stworzony na obraz Boga.

Wj 23,7 – “Nie wydasz wyroku śmierci na niewinnego i sprawiedliwego”.

Mt 5,21 – “Nie zabijaj!”

Zabójstwo popełnione przeciwko niewinnemu człowiekowi jest sprzeczne z godnością każdej osoby ludzkiej, bo ona jest chroniona przez prawo Boga Stwórcy: Nie rób drugiemu, co tobie niemiłe. Ta zasada jest uniwersalna i obowiązuje każdego, w każdym miejscu i w każdym czasie. Więcej, Jezus każe swoim uczniom nawet nadstawiać drugi policzek, a na reakcje Piotra w Ogrodzie Oliwnym powie: ”Schowaj miecz swój do pochwy, bo wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza giną” (Mt 26, 52).

Uprawniona obrona i nie zamierzone zabójstwo

Ta wypowiedź Jezusa nie znaczy, że mamy być bezbronni.  W sytuacji zagrożenia mamy obowiązek bronić swego życia. W takiej sytuacji, jako wynik nie zamierzony, agresor może nawet stracić swoje życie. Miłość siebie jest zasadą chrześcijańskiej moralności. Natomiast użycie nadmiernej siły jest grzechem. W tej sytuacji władza sądownicza ma obowiązek ocenienia zaistniałych okoliczności i wydania sprawiedli-wego wyroku, aby zapewnić obronę obywatelom. Uzasadniona kara orzeczona wyrokiem sądowym ma dać szansę poprawy życia i wynagrodzenia poszkodowanemu przez przestępcę oraz osobistą rehabilitację, której celem będzie zmiana jego postępowania. Uzasadniona samoobrona jest konieczna i nie jest grzechem.

Oto Kościół wydał nowe zasady, które obowiązują od drugiego sierpnia 2018 roku (02.08.2018):

„Wymierzanie kary śmierci, dokonywane przez prawowitą władzę, po sprawiedliwym procesie, przez długi czas było uważane za adekwatną do ciężaru odpowiedź na niektóre przestępstwa i dopuszczalny, choć krańcowy, środek ochrony dobra wspólnego. Dziś coraz bardziej umacnia się świadomość, że osoba nie traci swej godności nawet po popełnieniu najcięższych przestępstw. Co więcej, rozpowszechniło się nowe rozumienie sensu sankcji karnych stosowanych przez państwo. Ponadto, zostały wprowadzone skuteczniejsze systemy ograniczania wolności, które gwarantują należytą obronę obywateli, a jednocześnie w sposób definitywny nie odbierają skazańcowi możliwości odkupienia win. Dlatego też Kościół w świetle Ewangelii naucza, że «kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby» [1], i z determinacją angażuje się na rzecz jej zniesienia na całym świecie.

[1]Przyp.: Franciszek, Przemówienie do uczestników spotkania zorganizowanego przez Papieską Radę ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, 11 października 2017 r.; w: «L’Osservatore Romano», wydanie codzienne (13 października 2017 r.), s. 5.

Zabójstwo zamierzone lub uczestniczenie w nim

Każde zabójstwo bezpośrednie i zamierzone jest grzechem ciężkim wszystkich, którzy świadomie i dobrowolnie biorą w nim udział. Grzechem wołającym o pomstę do nieba jest każde dzieciobójstwo, bratobójstwo, zabójstwo rodziców i zabójstwo współmałżonka, bo niszczą naturalne więzi rodzinne. W przypadku zabójstwa współmałżonka – uczestniczący w nim nie mogą zawrzeć ze sobą sakramentalnego związku małżeńskiego! Kto świadomie i dobrowolnie – pośrednio – przyczynia się do śmierci lub odmawia koniecznej pomocy popełnia grzech ciężki.

„Zgoda społeczności ludzkiej na klęski głodu bez prób zaradzenia im jest skandaliczną niesprawiedliwością i poważną winą. Przez lichwiarstwo i chęć zarobku, powodujące głód i śmierć swoich współbraci, spekulanci pośrednio popełniają zabójstwo, za które są odpowiedzialni” (KKK 2269).

Przerywanie ciąży

Osoba ludzka od poczęcia aż do naturalnej śmierci powinna mieć wszystkie nienaruszalne prawa do życia: „Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię (Jr 1, 5). Nie tajna Ci moja istota, kiedy w ukryciu powstawałem, utkany w głębi ziemi (Ps 139, 15).

„Nikt i żadne prawo pozytywne stanowione nie może tego zmienić. “Kto powoduje przerwanie ciąży, po zaistnieniu skutku, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa”, “przez sam fakt popełnienia przestępstwa” (KKK 2271). Kto współdziała w przerywaniu ciąży ma „kanoniczną karę ekskomuniki za to przestęp-stwo przeciw życiu ludzkiemu”. (por. KPK Kan. 1398) Wyrządza bowiem szkodę nie do naprawienia zarówno niewinnie zamordowa-nemu dziecku, jak i jego rodzicom, a nawet całemu społeczeństwu.

Katechizm (por. KKK 2273) podkreśla niezbywalne prawo do życia każdej niewinnej istoty ludzkiej stanowi element konstytutywny społeczeństwa cywilnego i jego prawodawstwa: “Niezbywalne prawa osoby winny być uznawane i szanowane przez społeczeństwo cywilne i władzę polityczną. ..nie zależą ani od … jednostek, ani od rodziców, ani nie są przywilejem pochodzącym od społeczeństwa lub państwa. Tkwią one w naturze ludzkiej i są ściśle związane z osobą na mocy aktu stwórczego, od którego osoba bierze swój początek. Wśród tych podstawowych praw należy wymienić… prawo do życia i integralności istoty ludzkiej od poczęcia aż do śmierci.

Gdy państwo nie używa swej władzy w służbie praw każdego obywatela, a w szczególności tego, który jest najsłabszy, zagrożone są podstawy praworządności państwa… Wyrazem szacunku i opieki należnej mającemu urodzić się dziecku, począwszy od chwili jego poczęcia, powinny być przewidziane przez prawodawstwo odpo-wiednie sankcje karne za każde dobrowolne pogwałcenie jego praw.

Katechizm (por. KKK 2274) uczy, że Diagnostyka prenatalna jest moralnie dozwolona, jeśli “szanuje życie oraz integralność embrionu i płodu ludzkiego, dąży do jego ochrony albo do jego indywidualnego leczenia… Sprzeciwia się prawu moralnemu wtedy, gdy w zależności od wyników prowadzi do przerwania ciąży. Diagnostyka nie powinna pociągać za sobą wyroku śmierci”.

Kościół w KKK 2275 odniósł się również do problematyki zabiegów medycznych i ich wymiaru moralnego. “Jak każdy zabieg medyczny na pacjencie, należy uznać za dopuszczalne zabiegi na embrionie ludzkim, pod warunkiem że uszanują życie i integralność embrionu, nie naraża-jąc go na ryzyko nieproporcjonalnie wielkie; gdy są podejmowane w celu leczenia, poprawy jego stanu zdrowia lub dla ratowania zagrożo-nego życia”.

“Wytwarzanie embrionów ludzkich po to, aby były używane jako <<materiał biologiczny>>, jest niemoralne”.

“Niektóre próby interwencji w dziedzictwo chromosomowe lub genetyczne nie mają charakteru leczniczego, lecz zmierzają do wytwarzania istot ludzkich o określonej płci lub innych wcześniej ustalonych właściwościach. Manipulacje te sprzeciwiają się również godności osobowej istoty ludzkiej, jej integralności i tożsamoś-ci” jedynej, niepowtarzalnej”.

Eutanazja

Osoby, których sprawność życiowa jest ograniczona lub osłabiona, domagają się szczególnego szacunku (KKK 2276).

Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środków, polega na położeniu kresu życiu osób upośledzonych, chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna (KKK 2277) .

Zaprzestanie zabiegów medycznych kosztownych, ryzykownych, nadzwyczajnych lub niewspółmiernych do spodziewanych rezultatów może być uprawnione… Decyzje powinny być podjęte przez pacjenta, jeśli ma do tego kompetencje i jest do tego zdolny; w przeciwnym razie – przez osoby uprawnione, zawsze z poszanowaniem rozumnej woli i słusznych interesów pacjenta (KKK 2278).

Nawet jeśli śmierć jest uważana za nieuchronną, zwykłe zabiegi przysługujące osobie chorej nie mogą być w sposób uprawniony przerywane. Stosowanie środków przeciwbólowych, by ulżyć cierpie-niom umierającego, nawet za cenę skrócenia jego życia, może być moralnie zgodne z ludzką godnością, jeżeli śmierć nie jest zamierzona ani jako cel, ani jako środek, lecz jedynie przewidywana i tolerowana jako nieunikniona. Opieka paliatywna stanowi pierwszorzędną postać bezinteresownej miłości. Z tego tytułu powinna być popierana (KKK 2279).

Samobójstwo

Człowiek otrzymał życie jako dar od  Boga i nie jest jego właścicielem, lecz zarządcą. Z tego powodu nie może on sam decydować o nim, lecz starać się zachować je w jak najlepszej kondycji i jak najdłużej na ziemi. Nie może go zabić (popełnić samobójstwo). To sprzeciwiałoby się miłości do siebie i do innych, a zwłaszcza do najbliższych. Akt samobójczy jest  sprzeczny także z miłością do Boga. Samobójstwo nie jest aktem odwagi lecz czynem niegodnym osoby ludzkiej. Ocena ostateczna należy do Boga. Kościół modli się za samobójców, aby Bóg okazał im miłosierdzie. Akty takie w czasie wojny, podejmowane z obawy przed torturami, aby nie wydać innych stawia wielki znak zapytania o ich wieczny los. Kościół jednak o nikim nie mówi, że został potępiony na wieki, nawet o Judaszu. Jezus powiedział o nim „«Ten, który ze Mną rękę zanurza w misie, on Mnie zdradzi. Wprawdzie Syn Człowieczy odchodzi, jak o Nim jest napisane, lecz biada temu człowiekowi, przez którego Syn Człowieczy będzie wydany. Byłoby lepiej dla tego człowieka, gdyby się nie narodził» (Mt 26, 23-24).

II. Poszanowanie godności człowieka

Zgorszenie

Stanowi ono pokusę i zachętę dla innych ludzi do popełnienia złego czynu, a nawet może innych stać się przyczyną grzechu śmiertelnego i potępienia: “Kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych… temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza” (Mt 18, 6). Jezus zarzuca uczonym w Piśmie i faryzeuszom zgorszenia i nazywa ich wilkami w owczej skórze. Im ktoś ma większe możliwości wpływu na innych ludzi, tym może stać się przyczyną większego zgorszenia, degradacji obyczajów, np. przez używanie mediów internetowych do niszczenie życia religijnego, wyuzdaną modę lub piosenki czy filmy pornograficzne, manipulacje i publiczne fałszywe oskarżenia, niemo–ralne życie i fałszowanie opinii publicznej. Jezus ostrzegał: “Niepodobna, żeby nie przyszły zgorszenia; lecz biada temu, przez którego przychodzą” (Łk 17,1).

Poszanowanie zdrowia

Człowiek stworzony przez Boga otrzymał od Stwórcy nieśmiertelną duszę i ciało. Dusza i ciało wyposażone są w swoje własne funkcje. Mamy obowiązek szanować obydwa dary. Z powodu grzechu ciało straciło dar nieśmiertelności, a dusza utraciła dar niewinności. “Chociaż mężczyzna i jego żona byli nadzy, nie odczuwali wobec siebie wstydu” (Rdz 2, 25). Utracili największy dar – przyjaźń z Bogiem. Bóg jednak okazał Adamowi i Ewie miłosierdzie. Zapowiedział im: „Wprowadzam nieprzyjaźń między ciebie i niewiastę, pomiędzy potomstwo twoje a potomstwo jej: ono zmiażdży ci głowę, a ty zmiażdżysz mu piętę» (Rdz 3,15).

Mamy obowiązek zatroskania o dary otrzymane od stwórcy indywidualnie i zbiorowo: o zdrowie, pożywienie, mieszkanie, pracę, wykształcenie, pomaganie potrzebującym itd. Gdy należąc do wspólnoty małżeńskiej, rodzinnej, narodowej czy międzynarodowej, to jesteśmy wezwani do współpracy z innymi w różnych sytuacjach, wydarzeniach i dziedzinach. Powinniśmy szanować nie tylko swoje zdrowie, ale także  innych ludzi.

Ponieważ w społeczeństwie są ludzie, którzy szkodzą swojemu zdrowiu powinniśmy unikać ich złego postępowania i pomóc im porzucić nałogi: alkohol, narkotyki, palenie papierosów, jazdę samochodem pod wpływem środków odurzających. Kierowcy pod wpływem narkoty-ków lub alkoholu stanowią ogromne zagrożenie dla innych ludzi. Ci, którzy produkują narkotyki, sprzedają je (z wyjątkiem zastosowania medycznego, leczniczego) popełniają grzech przeciwko piątemu przykazaniu.

Poszanowanie osoby i badania naukowe

Badania naukowe (medyczne lub psychologiczne), które korzystają z dobrowolnego i świadomego udziału ludzi, jeśli są konieczne dla celów leczniczych – są dozwolone. Podstawą takiego pozwolenia musi być szacunek dla osoby ludzkiej i jej wartości moralnej. Nie ma neutralności moralnej w badaniach naukowych. Muszą one służyć prawdziwemu dobru człowieka, zgodnemu planem Boga i Jego wolą. Nie można prowadzić doświadczeń, które są sprzeczne są z godnością osoby ludzkiej, czy bez jej świadomej i dobrowolnej zgody. Także przeszczepy narządów człowieka wymagają wyraźnej zgody tej osoby.  Nawet gdyby osoba  wyraziła zgodę, ale doświadczenie lub badania są moralnie nieuzasadnione, to są one sprzeczne z godnością tej osoby. Nie można nikogo okaleczać, aby ratować kogoś innego.

Poszanowanie integralności cielesnej

Terroryzm, amputacje, okaleczenia ciała lub tortury są bardzo niespra-wiedliwe i moralnie niedopuszczalne, uprowadzanie ludzi lub branie zakładników, sterylizacje sprzeciwiają się prawu moralnemu i są grzechami przeciwko piątemu przykazaniu. Kościół zawsze sprzeci-wiał się takim praktykom i modlił się za ofiary – niewinnych ludzi.

Szacunek dla zmarłych

Od niepamiętnych wieków ludzie zawsze okazywali szacunek dla zmarłych. Ostatnie wiadomości publikowane w mediach społecznoś-ciowych o braku szacunku dla zmarłych w Holandii są oznaką barba-rzyńskiego pogwałcenia wiary i prawa do szacunku dla zmarłych. Zmarli potrzebują pomocy modlitewnej, aby Bóg okazał im swoje miłosierdzie. Pochowanie ciała zmarłego lub jego prochów dają możli-wość odwiedzin przez krewnych i modlitwy nawet za nieznajomych spoczywających w grobach. Cmentarze to miejsca ludzi żyjących wiecznością i czekających na zmartwychwstanie w Dniu Sądu Osta-tecznego. Oni żyjącym przypominają o przyszłości żyjących: Kim my jesteśmy, wy będziecie.

Złożenie w grobie umarłego to uczynek miłosierdzia dla ciała, które było świątynią Ducha Świętego. Kościół pozwala na kremacje zwłok, jeśli nie wypływa ona z pogardy do wiary, Boga czy ludzkiego życia, gdy nie podważa wiary. Można przeprowadzić sekcję zwłok. Jest ona moralnie dopuszczalna dla procesu sądowego lub badań naukowych, mimo, że rodzina nieraz nie zgadza się. Można również po śmierci – po zgodzie wyrażonej za życia – oddać swoje narządy osobie żyjącej, aby pomóc jej przedłużyć życie. Znam księdza, który otrzymał serce od młodej kobiety w Anglii i służył jeszcze wiele lat Polonii.

III. Obrona pokoju

Pokój

Jezus, mesjański Książe Pokoju, na Górze ośmiu błogosławieństw położonej przy Jeziorze Galilejskim powiedział: “Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój” (Mt 5, 9).

Co niszczy pokój

• Gniew jest pragnieniem odwetu, a przecież oko za oko stosowali Żydzi w Starym Testamencie,
• Nienawiść do bliźniego jest ciężkim grzechem, bo człowiek dobrowolnie chce zła dla bliźniego. To Chrystus stał się jej ofiarą na Golgocie: “w sobie zadawszy śmierć wrogości” (Ef 2, 16):
• przemoc, wojna, niesprawiedliwość, zazdrość, zło, prześladowania.
• “Pragnienie odwetu celem zaszkodzenia karanemu jest niedozwolone“; natomiast godne pochwały jest wynagrodzenie” w celu skorygowania wady i zachowania dobra sprawiedliwości”. Jeśli gniew posuwa się do dobrowolnego pragnie-nia zabójstwa lub ciężkiego zranienia bliźniego, stanowi poważne wykroczenie przeciw miłości; jest grzechem śmiertelnym. Pan mówi: “Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi” (Mt 5, 22).

Co buduje pokój

• “A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie…” (Mt 5, 44-45),
• „On… jest naszym pokojem” (Ef 2, 14),
• dialog, rokowania, spokój w małżeństwach i rodzinach,
• modlitwa indywidualna i wspólna, wzajemny szacunek, sprawiedli-wość.

Jak unikać wojny

• zachowywać przykazania Boże, a zwłaszcza piąte,
• stosować sprawiedliwość i unikać zła w życiu,
• praktykować życie modlitwy,
• przebaczać krzywdy, niszczenia życia ludzkiego,
• prowadzić rozmowy pokojowe, aby unikać wojny,
• w konieczności stosować konieczne i skuteczne środki obronne,
• rządy mają prawo żądać, aby obywatele bronili swojego kraju,
• w razie wojny, nie wszystkich środków można używać: nie dozwolone jest używanie atomu, broni chemicznej lub biologicznej, co jest zbrod-nią wobec ludzkości, którą rozliczano na procesie norymberski po zakończeniu II wojny światowej,
• trzeba szanować rannych cywilów i żołnierzy, a zwłaszcza tych żołnierzy, którzy odmawiają zabijania niewinnych ludzi,
• nie brać udziału w wyścigu zbrojeń, bo on nasila możliwość wojen: broń wyprodukowana może  być pokusą do używanie na wojnie,
• unikać produkowania i zarabiania na przemyśle wojennym, bo będzie ona używana w konfliktach wojennych,
• korzystać z pomocy pokojowych instytucji międzynarodowych,
• modlić się o pokój, aby spełniły się słowa proroka Izajasza (2, 4):“przekują miecze na lemiesze, a włócznie swoje na sierpy. Nie podniesie naród przeciw narodowi miecza, ani się ćwiczyć będą dalej ku bitwie”.

W skrócie z KKK

• 2318 “W Jego ręku – tchnienie życia i dusza każdego człowieka” (Hi 12,10),
• 2319 Każde życie ludzkie od chwili poczęcia aż do [naturalnej] śmierci jest święte, ponieważ osoba ludzka była chciana dla niej samej na obraz i podobieństwo Boga żywego i świętego,
• 2320 Zabójstwo człowieka jest głęboko sprzeczne z godnością osoby i świętością Stwórcy,
• 2321 Zakaz zabójstwa nie znosi prawa do unieszkodliwienia napastnika. Uprawniona obrona jest poważnym obowiązkiem tego, kto jest odpowiedzialny za życie drugiego człowieka lub za dobro wspólne.
• 2322 Dziecko od chwili poczęcia ma prawo do życia. Bezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel lub środek, jest “praktyką… haniebną”, poważnie sprzeciwia się prawu moralnemu. Kościół nakłada kanoniczną karę ekskomuniki za to przestępstwo przeciw życiu ludzkiemu.
• 2323 Ponieważ embrion powinien być uważany za osobę od chwili poczęcia, powinno się bronić jego integralności, troszczyć się o niego i leczyć go jak każdą inną istotę ludzką. 
• 2324 Eutanazja zamierzona, niezależnie od jej form i motywów jest zabójstwem. Jest głęboko sprzeczna z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy.
• 2325 Samobójstwo pozostaje w głębokiej sprzeczności ze sprawiedliwością, nadzieją i miłością. Jest zakazane przez piąte przykazanie.
• 2326 Zgorszenie jest poważnym wykroczeniem, gdy uczynkiem lub zaniedbaniem dobrowolnie doprowadza drugiego człowieka do ciężkiego grzechu.
• 2327 Z powodu zła i niesprawiedliwości, jakie pociąga za sobą wszelka wojna, powinniśmy czynić wszystko, co rozumnie możliwe, by jej unikać. Kościół modli się: “Od powietrza, głodu, ognia i wojny zachowaj nas, Panie”
• 2328 Kościół i rozum ludzki stwierdzają trwałą ważność prawa moralnego podczas konfliktów zbrojnych. Działania dobrowolnie sprzeczne z prawem narodów i jego powszechnymi zasadami są zbrodniami.
• 2329 “Wyścig zbrojeń stanowi najgroźniejszą plagę ludzkości, a równocześnie nieznośną krzywdę dla ubogich”.
• 2330 “Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi” (Mt 5, 9).
• 2258 “Życie ludzkie jest święte”, bo:

– Bóg stworzył je, a rodzicom dał udział w prokreacji,

– Bóg jest Panem życia od początku do końca, nikt inny.